تعریف و کاربرد فضای سبز

واژه فضای سبز کمتر از نیم قرن است که در فرهنگ ادبیات شهرسازی جهان مکان خاصی یافته است.

عبارت فضای سبز، معانی و مفاهیم متعدد و وسیعی را در بر می گیرد که در اینجا فقط شمه ای از آن مورد بحث قرار می گیرد.

لطفا به ادامه مطلب مراجعه کنید

فضای سبز شامل آن بخش از مناطقی می شود که دارای گیاهان و یا هر گونه سبزینگی اعم از درختان، درختچه ها، گلها و چمن ها باشد. البته فضای سبز وقتی که در کالبد شهری قرار می گیرد، به بخشی از سلسله مراتب شهری گرایش پیدا می کند و به مقیاس های متفاوتی در سطح شهر تقسیم می شود. به طوری که همین تفاوت های سلسله مراتبی شهری در بین سرزمین های گوناگون در فرهنگ های مختلف، ابعاد متغیری از هنجارها و استانداردها را به دست می دهد.

اصولاً طرز استفاده، تقسیم بندی و این که چه کسانی از این فضاها، چگونه بهره برداری می کنند، دارای ابعاد خاصی در نظام شهرسازی و طراحی محیط است. معمولاً نحوه استفاده از فضای سبز بر اساس شاخص فاصله و موقعیت آن، همگام با سلسله مراتب شهری صورت می گیرد. بنابراین تناسب فاصله نسبت به نحوه و شیوه بهره برداری از فضاهای سبز در محدوده شهر باعث می شود که معانی متعددی به آنها داده شود.

اصولاً تعیین سرانه مطلوب فضای سبز کار چندان ساده ای نیست. بدین خاطر معمولاً برای آن حد نصابی در نظر گرفته می شود. مطالعات پارک داری برای پارک ها، سرانه فضای باز و سبز بر اساس حدی بین 15 تا 45 متر مربع برای هر نفر عنوان شده است.

در واقع فضای سبز، بخشی از فضای باز درون شهرهاست؛ از این جهت به تعریف و انواع فضاهای باز می پردازیم :

فضای باز به فضای منفرد و یا مجموعه ای از فضاها گفته می شود که بین سطوح مختلف ساخته شده قرار می گیردو خصوصیت کلی فضاهای باز بر اساس نظام بهره برداری که توأم با نحوه تملک آن فضا همراه است، مشخص می گردد. در مجموع سه رده بندی طبق شکل های مالکیت و شیوه عملکردی در مورد فضاهای باز مشاهده می شود:

الف- فضای باز عمومی

این فضا دارای مالکیت عمومی بوده و در تملک شهر قرار دارد. لیکن این فضا دارای عملکردهای متفاوتی است که بنابر نیاز عموم مورد استفاده قرار می گیرند. نمونه های بارز فضای باز عمومی شامل میدان ها، گذرگاه پیاده، بلوارها، خیابان ها، فلکه ها و پارک های عمومی می باشد.

ب- فضای باز نیمه عمومی

همان گونه که از نام آن پیداست، این فضا اگرچه برای عموم است، لیکن جنبه استفاده محدود تری نسبت به فضای باز عمومی دارد. به عبارت دیگر، این فضا شامل آن بخش از فضای باز است که مورد استفاده افراد یا گروه های معدودی است. به عنوان مثال می توان از محوطه های مراکز خدمات شهری (تجاری، اداری، درمانی، فرهنگی، ورزشی و ...) نام برد.

ج- فضای باز خصوصی

این شکل از فضای باز دارای عملکردی خاص بوده و در محدوده هی گوناگونی مطرح می شود. شیوه استفاده از این فضا در اختیار بخش خاص و یا افراد مشخص قرار دارد. همچنین ماهیت و نحوه تملک این فضا از نظر حقوقی نیز می تواند گویای این حقیقت باشد. حیاط منازل مسکونی، محوطه های مجتمع های مسکونی و باغ های خصوصی از جمله این گونه فضاها هستند.

در پایان به صورت فهرست وار به برخی از کاربردها و فواید فضای سبز شهری اشاره می کنیم :

- پاکسازی و کنترل آلودگی هوا

- کنترل آلودگی صوتی

- کنترل انعکاس نور

- کنترل فرسایش خاک و تثبیت آن